Historie
Deventer is een van de oudste steden van Nederland. In 2018 werd het 1250-jarig bestaan gevierd. Deze stad was tot circa 1500 een centrum van handel, macht, religie en kennis. Als grote markt- en havenplaats maakte het onderdeel uit van de Hanze, een handelsverbond van Europese steden. Geert Grote, Thomas a Kempis en Desiderius Erasmus legden vanuit Deventer het fundament voor de moderne devotie en het humanisme. De Deventer drukkerijen konden in vrijheid werken en zorgden ervoor dat nieuwe ideeën en opvattingen wereldwijd bekendheid verwierven.
Een combinatie van factoren zorgde voor de achteruitgang van Deventer in de 15e en 16e eeuw. De Hollandse steden kwamen op en Deventer verloor aan betekenis. De Tachtigjarige Oorlog wierp de trotse Hanzestad verder achterop. Deventer kwam in Spaanse handen en werd daarop in 1591 heroverd door Prins Maurits. Hij maakte van Deventer een vestingstad met stadsmuren, bolwerken, een gracht en andere vestingwerken.
Bovenop de oude vestingwerken
Deventer werd letterlijk en figuurlijk beteugeld door de vestingwerken. Pas in 1873 werd de Vestingwet aangenomen en kon Deventer weer groeien. Een deel van de zone waar de vestingwerken lag, werd bestemd tot stads- en wandelplantsoen.
Landschapsarchitect Leonard Springer kreeg in 1887 de opdracht voor het ontwerp van een park - in de op dat moment modieuze Engelse landschapsstijl - op de 17de-eeuwse vestingwerken van Deventer en in 1889 waren de werkzaamheden gereed. Een van de ravelijnen - een vijfhoekig versterkt eiland uit het buitenwerk van de vesting - kreeg in het ontwerp van Springer een tweede leven als Vogeleiland; een kunstmatig berglandschap met slingerende paden. Stadsbouwmeester Willem Metzelaar ontwierp in bijpassende landschapsstijl de bruggen van en naar het eiland.
Favoriet bij veel generaties
Het Rijsterborgherpark – ook wel Oude Plantsoen genoemd – werd al snel een favoriete plek van veel Deventenaren. Logisch, want het is een schitterend park en ligt als een groene long tussen het centrum en de buitenwijken. Vogeleiland vormde bij veel uitstapjes het begin- en eindpunt. Generaties Deventenaren bewaren mooie herinneringen aan het plantsoen en Vogeleiland in het bijzonder. Het werd het gratis uitje voor arm en rijk, dé plek om op zondag met het gezin heen te gaan: stoeien, spelen, ravotten, fietsen, dieren bekijken, een ijsje of zakje chips te scoren. En ook voor verliefde stelletjes vormde en vormt het eiland een romantisch decor.
Verloedering
Helaas heeft Vogeleiland in zijn bijna 140-jarige geschiedenis ook een aantal mindere perioden gekend. Begin jaren ’70 ging het eiland op slot na jaren van vandalisme en mishandeling van de aanwezige dieren. Alleen tijdens strenge winters kon je schaatsend het eiland bereiken.
Renovatie jaren ‘80
Eind jaren ’80 wilde het stadsbestuur de gracht rondom Vogeleiland dempen om zo het eiland bij de rest van het plantsoen aan te trekken. Daarop volgde massaal protest en een groep enthousiaste Deventenaren richtte een stichting op om Vogeleiland te redden. Lokaal architect Peter Ghijsen maakte een nieuw ontwerp voor Vogeleiland, inclusief een horecapaviljoen, muziekkoepel, nieuwe volières en bruggen. In 1992 heropent het eiland en wordt snel een favoriet plekje van een nieuwe generatie inwoners en bezoekers.
Windhoos
In 1999 zorgde een windhoos voor veel schade aan het Rijsterborgherpark en Vogeleiland. Meer dan 200 bomen waaiden om en het park was een grote ravage. De gemeente Deventer gaf opdracht aan landschapsarchitect Michael van Gessel, om met een plan te komen om het park te herstellen. In 2000 zijn de werkzaamheden begonnen. De laatste fase van het plan, waar het Vogeleiland onder viel, werd echter niet gerealiseerd.
Opleving
Toch verloedert het eiland voor een tweede keer. De rest van het Plantsoen en de stationsomgeving zijn inmiddels flink opgeknapt. Overlastgevers houden zich daarom op, op Vogeleiland. Vanwege een ingewikkelde situatie rondom eigendom en beheer is het onduidelijk wie nu precies waarvoor verantwoordelijk is. Na een reeks van incidenten komt een deel van de Deventer politiek in actie. De Stichting Vogeleiland wordt nieuw leven in geblazen, er komt geld beschikbaar voor renovatie en achterstallig onderhoud en er wordt een nieuwe exploitant gevonden voor het paviljoen.
Vernieuwing
In 2020 en 2021 heeft de Gemeente Deventer na een aantal jaren van achteruitgang, gezorgd voor een vernieuwing van het eiland. Deze is gebaseerd op de plannen van Michael van Gessel van rond 2000. Er is een beplantingsplan gerealiseerd en enkele opstallen zijn vernieuwd. Ook zijn de paden opnieuw voorzien van verharding. Het Vogeleiland is weer een aantrekkelijk stadspark geworden.
Wil je meer details over de ontstaansgeschiedenis van Vogeleiland? Bekijk dan onderstaande video van de Historische Vereniging Deventer, waarin architectuurhistoricus Daaf Ledeboer vertelt hoe Leonard Springer in 1887 het park ontwierp in de toen modieuze Engelse landschapsstijl, over Vogeleiland op het eerste ravelijn en over hoe de destijds nieuwste Parijse voorbeelden een doorslaggevende vorm hebben gegeven aan het ontwerp van Vogeleiland.
